Kalın bağırsak kanseri oluşumunun genlerle ilişkisi oldukça karmaşıktır. Basit olarak genler, canlının tüm özelliklerinin taşındığı, hücrenin çekirdeğinde bulunan, kromozomlar içindeki özel birimlerdir. Her genin birbirinden farklı görevleri vardır. Saçımızın renginden, parmak şeklimize, kan grubumuza kadar tüm özelliklerimizin belirlenmesini ve ortaya çıkmasını sağlarlar. Kalın bağırsağın iç yüzeyini örten tabakanın oluşumu ve yenilenmesi de genlerin kontrolü altındadır. Genetik yapıda meydana gelen olaylar normal, sağlıklı olarak her 7 - 10 günde bir yenilenen kalın bağırsağın iç yüzeyini örten tabakada değişikliklerin gelişimini başlatır. Buna ek genetik değişikliklerin ardı sıra eklenmesi ile önce “erken polip” ardından “geç polip” ve devamında kalın bağırsak kanseri gelişimi gözlenir. Ortalama olarak bir polipten kanser oluşumu için geçen süre 8-10 yıl kadardır.

Kolorektal Kanser Gelişiminde Genlerin Önemi

Kalın bağırsak kanserinin gelişimi için birden çok genetik olaya ihtiyaç vardır. Bu genetik yapıdaki değişiklikler bir anda olmaz. Bazılarını anne veya babamızdan kalıtım yolu ile alırız. Anne ve baba çocukları olunca onlara kendi özelliklerinden bazılarını verirler. Örneğin saç ve göz rengi gibi, bununla beraber bazı kanser oluşturan hasarlı genler de geçebilir. Bu genler çocuğumuzun tüm yapı taşları olan proteinlerinin düzenli üretimi için gereklidir. Fakat kalıtımla anne ve babadan gelen hasarlı genler çocuğa geçti ise bazı normal olması gereken protein üretimleri yapılamayacaktır. Bunun sonucunda bazı hastalıklar ortaya çıkabilir. Bunlardan biri de kalın bağırsak kanseridir. Bazıları bireyin anne rahminde gelişimi sırasında olur ve sadece o bireyi ilgilendirir. Bazen anne ve babada herhangi bir genetik bozukluk yoktur. Fakat yavru gelişimi sırasında hasar oluşabilir ve sadece çocukta hastalık ortaya çıkabilir. İşte bu şekilde kalıtsal kalın bağırsak kanseri ailenin önceki bireylerinde görülmese bile bundan sonra yeni nesillere kalıtım yolu ile geçebilir ve yeni aile bireylerini etkileyebilir.

Yine bazen anne veya babadaki genetik bozukluk olduğu halde hastalık görülmez. Bu anne ve babalar sadece genetik bozukluğu bir çekinik genle taşıdıkları için hastalık ortaya çıkmaz. Bu bireylere taşıyıcı bireyler denir. Taşıyıcı bireylerde hastalık gözlenmese de onların çocuklarında hastalık olabilir. Çünkü hem anadan hem babadan hastalık geni alabilirler. Bazı genetik bozukluklar da yaşadığımız sürede çevresel etkenlerle gelişir. Gen DNA’sında bazı çevresel ajanlar hasar oluşturabilir. Eğer bu çevresel ajanların oluşturdukları gen hasarları kansere neden olursa o zaman bu çevresel ajanlara karsinojenler adı verilir (örneğin sigara bir karsinojendir). Bu çevresel etkenler nedeni ile zaman içinde genler hasar görebilir veya tamamen kaybolabilir. Bunun sonucu vücudumuzdaki önemli bir protein üretimi ve önemli bir fonksiyon yok olabilir. İşte bu yukarıda basit olarak anlatılan genetik olayın kalın bağırsağın iç yüzünü örten tabakanın yenilenmesi sırasında meydana gelmesi sonucunda kalın bağırsak kanseri oluşmaktadır.

Kan Testleri ve Genetik Bozukluğun Tespiti

Araştırmalar sonunda bazı kalıtsal kalın bağırsak kanserlerini kan testleri ile belirlemek mümkün olmuştur.
1. Ailesel (familyal) adenomatöz polipozis (FAP) kalıtsal kolorektal bir kanserdir. Kalın bağırsakta yüzlerce polip oluşumu görülür. Bu hastalık 5. kromozomda bulunan APC (adenomatöz polipozis coli) geni ile oluşur. Etkilenen bir ebeveynin çocuklarının % 50’sinde hastalık ortaya çıkar. Kan testi ile etkilenen kişi saptanabilir.

2. Herediter (kalıtsal) non-polipozis kolorektal kanser (HNPCC) diğer bir kalıtsal kolorektal kanseri oluşturur. Kromozom 2 – 3’de iki adet gendeki bozulma sonucu ortaya çıkar. hMSH2, ve hMLH1 bu hastalıktan sorumludur. Kan testi ile etkilenen kişi saptanabilir.

3. Ailesel kolon kanseri kalıtsal olmakla beraber yukarıdaki iki kalıtsal tip gibi belirlenebilmiş herhangi bir genetik bozukluk henüz belirlenememiştir. Bu nedenle kan testi ile de anlaşılamamaktadır.

4. Kalın bağırsak kanserinin en sık tipi olan rastlantısal kalın bağırsak kanserinin tespitinde de tanıya yardımcı olabilecek bir genetik bozukluk henüz belirlenememiştir. Bu nedenle kan testi ile de anlaşılamamaktadır.